Bu yaz “Yaman Tilki” yi iki kez okuduk.. Yani yaz tatilinde bir çocuğun bir kitabı ikinci defa okumak istemesi azımsanacak bir şey değildir bilirsiniz. Şunu anladım ki çocuklar mizahı seviyor, hınzır kahramanlar içeren matrak kitaplara bayılıyor. İki kere okuyup eğlendiğimiz bu kitabı başkaları da alıp okusun, eğlensin istedim ve o nedenle de anlatıyorum. Ama maksat tabii ki sadece eğlenmek değil. Pek çok çocuk kitabında olduğu gibi zahirde çok basit ama batında çok derin mesajlar veriyor. Üstelik bunu dikte edici bir şekilde değil, usulca hiç hissettirmeden başarıyor.
“Yaman Tilki” Roald Dahl tarafından yazılmıştır. Akıcı hikayesini renkli karakterlerine ve hareketli kurgusuna borçlu. Her Roald Dahl kitabında olduğu gibi bu masalda da çok zeki bir ana kahraman ve bunun antagonisti olarak da akıllı olduklarını sanıp aptallıklarının kurbanı olan kötü karakterler var. Kahramanımız Yaman Tilki, karısı Tilkiye Hanım ve dört yavrusu ile birlikte yer altında yaşamaktadır. Sevgi dolu bir ailedir. Tilki Bey ailesine karşı çok nazik bir aile reisi. Anne Tilki de aldığı her kararda eşinin yanında yer alan örnek bir anne. Tilki Bey ailesini beslemek için her akşam yakın civarda yaşayan Boggis, Bunce ve Bean adlı üç zengin çiftçiden tavuk, ördek veya hindi çalmaktadır. Boggis, Bunce ve Bean kötü kalpli, öfkeli, ellerindeki ile yetinmeyi bilmeyen, açgözlü karakterdedirler. Yaka silktikleri bu tilkiyi bir türlü yakalayamamakta ve bu nedenle de öfkeleri her geçen gün artmaktadır. Sonunda Tilki Bey ve ailesinden iyice bıktıkları için tilkiyi yakalamaya ant içerler ve tilki yuvasının deliğinin başında günler geceler geçirerek tilkiyi ele geçirmeye çalışırlar. Bizim av planı yaparken rüzgarı bile hesaba katan kurnaz tilki başlangıçta çiftçiler tarafından gözetlendiğine uyanamayıp çiftçilerden kıl payı kurtulur; sadece kuyruğundan olur. Ama bir daha da dışarı çıkmaz yuvasına saklanır. Uzun beklemeler sonucunda çiftçilerin kafası iyice atar ve toprağı küreklerle kazarlar yetmez bi de traktörlerle kazmaya devam ederler. Çiftçilerin dışarıdan, Tilki Bey ve ailesinin de yer altından kazarak sürdürdükleri bu kovalamaca bir süre böyle devam eder. Bu kuşatma sadece tilki ailesini değil, komşu diğer hayvanları da etkiler. Perişan haldeki dostlarını kurtarmak da yine “Yaman Tilki"ye düşer… Aile müthiş bir birlik beraberlik sergiler. Derken hinoğluhin Tilki Bey’in aklına bir fikir gelir eee Tilkiye Hanımın eşi için “yaman bir tilkidir” demesi boşuna değildir hani. Biraz daha uğraşarak yer altından çiftçilerin çiftliklerine tünel açmayı başaran Yaman Tilki sivri zekası ile yaptığı plan sayesinde üç pinti çiftçiye daha çok nöbet tutturacaktır.
Roald Dahl masallarında ahlaki konulara farklı bir gözle bakmayı sağlar. Ters köşe yapar, kafayı kurcalar. Bu kitabında da buna çok güzel örnekler var. Mesela Tilki Bey ile Porsuk arasında şöyle bir diyalog geçer:
Porsuk birden “Bütün bunlar seni biraz üzmüyor mu, Tilkiciğim?” diye sordu.
“Üzülmek mi?” dedi Tilki Bey. “Neden?”“Bütün bu … hırsızlıklar”Tilki Bey kazmayı bırakıp acaba aklını mı kaçırdı diye Porsuk’ a bakmaya başladı. “Azizim Porsuk Efendi,” dedi. “Bana dünyada çocukları açlıktan ölmek üzere olan bir babaya birkaç tane tavuk aşırdı diye kızacak bir kişi gösterebilir misin?”Porsuk bu konuyu derin derin düşünürken kısa bir sessizlik oldu.
Tilki Bey “Sen gereğinden fazla namusluluk taslıyorsun,” dedi
Porsuk da “ Namuslu olmak kötü bir şey değil ki,” diye cevap verdi
“Bak,” dedi Tilki Bey, “Boggis, Bunce ve Bean bizi öldürmek üzereler. Bundan şüphen yok, sanırım”“Yok Tilkiciğim yok,” dedi yumuşak başlı Porsuk
“Ama biz onların bize yaptığını yapacak değiliz. Biz de onları öldürecek değiliz”“Yok canım, biz öyle bir şey yapar mıyız?” dedi Porsuk
“Öyle bir davranışı aklımızdan bile geçirmeyiz,” dedi Tilki Bey.
“Ama şuradan buradan ailelerimizi ölümden kurtarmak için bir iki parça yiyecek bir şeyler de kaldırabiliriz, bu olmaz mı?”“Olur, herhalde,” dedi Porsuk.
“Onlar kötülük etmek istiyorlarsa bırak etsinler,” dedi Tilki Bey. “Ama biz burada yerin altında yaşayanlar, barışsever kişileriz.”
Roald Dahl, çocuklar için çok sayıda kitap yazmış ve hatta pek çoğunun filmi de var. Bunların çoğunu mutlaka duymuşsunuzdur. Örneğin “Charlie’nin Çikolata Fabrikası”, “Charlie’nin Büyük Cam Asansörü”, “George’un Harika İlacı”, “Kaplumbağa”, “Matilda”, “Cadılar”, “Dev Şeftali”… sevilen kitaplarından bazıları. Bunlardan Charlie’nin Çikolata Fabrikası ile ilgili izlenimlerimi şu yazımda anlatmıştım.
“Yaman Tilki” yi okurken maceraya eşlik eden çizimlerden de keyif aldım. Her zaman olduğu gibi Quentin Blake’in çizimleri kitabı süslüyor. Resimler küçük ve insanı gülümseten ayrıntılarla dolu…Keşke Can yayınlarındaki baskısında da İngilizce baskısındaki gibi çizimler büyük ve renkli olsaydı. Oğlumun tepkilerinden yola çıkarak, çocuk kitaplarında görsel zenginliğin en az hikayenin kurgusu kadar önemli olduğuna inanıyorum.
Kitap temelde ava gidenin avlandığı mücadeleyle geçen bir kovalamaca öyküsünü anlatıyor. Ama ebeveyn-çocuk ilişkileri ve dostluk üzerine de çok önemli alt mesajlar içeriyor. Tilkiye Hanımın Tilki Bey’e duyduğu sevgi ve minik tilki yavrularının babasıyla olan diyalogları benim içimi öyle bir ısıttı ki… Dayanışma, birbirini dinleme, fikirlere değer verme, son ana kadar mücadele gibi birbirinden önemli davranış örnekleri içeriyor olması öykünün kıymetini artırıyor.
Özetle “Yaman Tilki” kremalı pasta yerken pastanın içerisine gizlenmiş kocaman tek bir muz parçasının ya da karpuzun en sulu ve tatlı diliminin lezzeti gibi bir tat bıraktı bizde. Kitabın kapağını kapattıktan sonra da insana ‘daha fazla Roald Dahl…’ dedirtiyor. E boşuna Roald Dahl’a dünyanın 1 numaralı hikaye anlatıcısı demiyorlar. İşte bu nedenle sırada Roald Dahl’ın “Benek Tozu ve Diğer Müthiş Sırlar” isimli kitabı var.
